Cũng giống như bao địa phương khác, Quảng Bình cũng có những đặc sản nổi tiếng của riêng mình. Trong số đó, phải kể đến khoai deo Quảng Bình, món ăn được nhiều người yêu thích. Vậy có khi nào bạn tự hỏi “khoai deo là gì”, hãy cùng Quangbinhtoplist đi tìm câu trả lời qua bài viết sau đây nhé!
Khoai deo là gì?
Trước khi đi vào tìm hiểu, chúng ta cần làm rõ tên gọi và nguồn gốc của món ăn này. Điều này giúp bạn có cái nhìn chuẩn xác hơn về đặc sản nổi tiếng của Quảng Bình.
Thống nhất tên gọi
“Khoai deo” hay là “Khoai gieo”?
“Deo” đây là một từ địa phương nhằm diễn tả hình thái, đặc điểm của sự vật. Nó đồng nghĩa với từ “teo tóp”, “nhăn nheo”.
“Gieo” là động từ, diễn tả hành động về cách làm, cách gieo trồng, cách canh tác,…
Xét về ngữ nghĩa thì có vẻ “khoai gieo” đúng, nhưng là cụm từ chỉ về một loại khoai được canh tác theo cách đặc biệt. Trong khi, “khoai deo” nó là từ chỉ về một hình thái của khoai lang sau khi được chế biến.
Như vậy, dựa vào đặc tính của món ăn, thì “khoai deo” mới là từ đúng để gọi cho đặc sản “Khoai deo Quảng Bình”.
Nguồn gốc và lịch sử của khoai deo
Vậy tại sao gọi là khoai deo?
Khoai luộc thái lát phơi nắng bị teo dần, có hình thù nhăn nheo, người địa phương sử dụng từ “deo” để ám chỉ cho đặc điểm này, nên mới gọi là khoai deo. Hoặc từ “deo” đơn giản chỉ là danh từ chỉ một món ăn đặc biệt được chế biến từ khoai lang.
Ở trên góc nhìn của người con Quảng Bình, khoai deo ngày xưa chính là thực phẩm chống đói. Ở Quảng Bình nói chung và xã Hải Ninh nói riêng, khoai lang được bà con thu hoạch vào tháng 4 – 5 và tận dụng tháng nắng nóng 6 – 7 để sát phơi khoai.
Đến mùa mưa bão tháng 10 – 11, thời điểm lúa gạo bắt đầu vơi dần, khoai deo lúc này là nguồn dự trữ để thay thế. Đặc biệt, khoai deo đã được luộc chín và phơi khô nên có thể ăn trực tiếp mà không cần chế biến.
Hiện nay, khoai deo được chế biến kỳ công hơn, mềm dẻo và chất lượng hơn. Nổi bật tại hợp tác xã thôn Tân Định xã Hải Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. Từ một thực phẩm chống đói, ăn chơi trở thành đặc sản vùng miền được nhiều người yêu thích.
Quy trình sản xuất và chế biến khoai deo
Nguyên liệu chính của khoai deo chính là khoai lang đỏ được trồng ở các triền cát tại xã Hải Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. Khoai lang được trồng ở đây cho củ to đều, năng suất cao, ngon ngọt và rất phù hợp để làm khoai deo.
Khoai lang đỏ sau khi được thu hoạch đem phơi khoảng 2 giờ ngoài trời. Sau đó đặt ở một nơi thoáng mát, khô ráo để tránh mọc mầm và ủ trong khoảng 10 ngày. Đến khi thấy củ khoai hết độ căng mọng rồi đem đi rửa sạch và luộc chín.
Khoai sau khi luộc, được bóc bỏ và sát dọc tạo thành từng lát độ dày vừa phải và xếp một lớp mỏng trên “nia”, “nông” để phơi dưới trời nắng. Sau khoảng 10 – 12 nắng, khi lát khoai bắt đầu teo dần và chuyển sang màu cánh gián, thì đấy chính là khoai deo thành phẩm.
Hiện nay, để không phụ thuộc vào thời tiết đồng thời đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Một số nhà máy, hợp tác xã sử dụng phương pháp sấy thay cho việc phơi khô tự nhiên. Điều này giúp khoai deo được kiểm soát về độ dẻo, ngọt và mềm hơn.
Giá trị dinh dưỡng và lợi ích của khoai deo
Hỗ trợ kiểm soát bệnh tiểu đường
Khoai lang được biết đến với tác dụng hỗ trợ kiểm soát bệnh tiểu đường nhờ chỉ số đường huyết thấp hơn nhiều so với khoai tây. Hơn nữa, khoai lang chứa hàm lượng chất xơ dồi dào (khoảng 5g trong mỗi 3/4 chén), giúp quá trình tiêu hóa diễn ra chậm và duy trì cảm giác no lâu hơn.
Có lợi cho người bị tăng huyết áp
Việc giữ lượng natri thấp trong cơ thể là điều cần thiết để duy trì huyết áp ổn định. Tuy nhiên, bổ sung đủ lượng kali cũng đóng vai trò quan trọng không kém. Một củ khoai lang cung cấp trung bình khoảng 542 mg kali, hỗ trợ điều chỉnh huyết áp và giảm nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp.
Tăng cường sức khỏe hệ tiêu hóa
Khoai lang là thực phẩm có lợi cho hệ tiêu hóa nhờ chứa nhiều chất xơ giúp ngăn ngừa táo bón và cải thiện hoạt động của hệ tiêu hóa. Bên cạnh đó, vitamin C và các axit amin trong khoai còn kích thích nhu động ruột, giúp quá trình tiêu hóa diễn ra hiệu quả hơn, giảm thiểu tình trạng đầy bụng, khó tiêu.
Khoai deo được sử dụng như thế nào?
Vậy khoai deo ăn như thế nào? Đây là câu hỏi được nhiều người thắc mắc khi lần đầu tiên nhìn thấy khoai deo. Dưới đây là cách ăn khoai deo đúng điệu:
Ăn trực tiếp (phổ biến)
Hiện nay, nhiều cơ sở, nhà máy tại xã Hải Ninh, Quảng Bình chế biến khoai deo đảm bảo chất lượng. Thành phẩm có màu vàng óng mật đẹp, mềm và dẻo, ngọt và thơm vì vậy có thể ăn trực tiếp. Bạn nên ăn chậm, nhai kỹ để cảm nhận được vị ngon của khoai deo.
Khoai deo nấu chè
Nếu bạn không muốn “nhai” nữa, có thể nấu chè (ngày xưa gọi là khoai xầm). Đổ nước ngập khoai vào nồi, thêm gạo nếp, đậu đỏ,… rồi xầm trong thời gian khoảng 1 tiếng đồng hồ. Khi hỗn hợp sệt sệt có thể cho thêm ít đường sẽ giúp món chè khoai deo ngon hơn. Món ăn này thì thơm, bùi, mềm và ngọt.
Khoai deo hấp
Nếu khoai deo hơi cứng, bạn có thể hấp để làm khoai mềm hơn. Ngày xưa người ta thường hấp với cơm, khi cơm sôi cạn là có thể hấp được. Hoặc bạn có thể hấp cách thủy, thời gian hấp chừng 30 phút là khoai mềm dễ ăn rồi.
Khoai deo nướng (món độc)
Thực tế món này ít ai biết đến và cũng không thực sự tiện lợi. Nhưng đây quả là món hấp dẫn của khoai deo. Bạn sẽ cảm nhận được hương thơm quyến rũ của khoai deo khi nướng trên than hoa. Khuyến cáo nướng vừa phải, vừa nổ đốm đốm là được.
Bảo quản khoai deo đúng cách
Để giữ cho khoai deo luôn thơm ngon và để được lâu, thì bạn phải biết bảo quản đúng cách. Cũng giống như các thực phẩm khác, khoai deo cần tránh tiếp xúc với ánh nắng và không khí. Vì vậy bạn nên để nơi thoáng mát và cột kín sau mỗi lần dùng.
Thành phần trong khoai deo hoàn toàn tự nhiên, vì vậy bạn chỉ cần bảo quản như trên là giữ được lâu. Ngoài ra, bạn cũng có thể để vào ngăn mát tủ lạnh, việc này giúp bảo quản khoai deo lâu hơn, nhưng có thể sẽ cứng hơn.
Mua khoai deo ở đâu?
Hiện nay khoai deo được nhiều cửa hàng, siêu thị bày bán. Nếu bạn ở các tỉnh thành khác có thể đến trung tâm thương mại, siêu thị sẽ tìm thấy các sản phẩm khoai deo Quảng Bình chất lượng, đạt chuẩn OCOP 3 sao.
Ngoài ra, nếu bạn muốn mua khoai deo tại Quảng Bình có thể tham khảo danh sách tại đây.
- Hợp tác xã khoai deo Hải Ninh: Tân Định, xã Hải Ninh, huyện Quảng Ninh, Quảng Bình.
- Đặc sản khoa deo Quảng Bình: 18 Linh Giang, Đồng Hới, Quảng Bình
- Đại lý khoai deo tại Đồng Hới: 173 Hai Bà Trưng, Đồng Hới, Quảng Bình
- Các chợ ở Quảng Bình: Chợ Đồng Hới, chợ Ga, chợ Ba Đồn, chợ Tréo, chợ Quán Hàu… và các siêu thị.
Như vậy, Quangbinhtoplist đã giúp bạn giải đáp thắc mắc cho câu hỏi “Khoai deo là gì”, cách chế biến và cách sử dụng khoai deo. Hy vọng rằng, bài viết này sẽ giúp bạn có nhiều thông tin hữu ích về đặc sản nổi tiếng tại Quảng Bình.
Xem thêm:
